۴ منطقه مشهد، در وضعیت بحرانی کتابخوانی

به گزارش شهرآرانیوز؛ آمار متفاوتی از سرانه مطالعه در ایران اعلام می‌شود؛ از ۲ دقیقه تا ۱۲۰ دقیقه. اختلاف همین آمار هم باعث می‌شود نتوانیم نه برای دو دقیقه اش افسوس بخوریم و نه از ۱۲۰ دقیقه اش بر خود ببالیم. دلیل این همه تفاوت نبود یک سیستم دقیق برای اندازه گیری سرانه مطالعه در کشور است.

در میان همه آمار‌ها که از زبان مسئولان و نهاد‌های مختلف اعلام می‌شود شاید آمار یک پژوهش علمی به واقعیت نزدیک‌تر باشد. در یک تحقیق پژوهشی میزان سرانه مطالعه آزاد در کشور را بر اساس آمار امانت کتاب در کتابخانه‌های کشور اندازه گرفته اند و بر این اساس به عدد ۱۵ دقیقه در روز رسیده اند که با نگاهی به آمار جهانی که برای ژاپن ۹۰ دقیقه در روز و برای ایتالیا ۱۶ دقیقه در روز است به نظر منطقی‌تر می‌رسد.

ما نیز تلاش کردیم به بهانه هفته کتاب و کتاب خوانی نگاهی بیندازیم به داشته‌های کتابخانه‌ای مشهد. در این راستا پیگیر جمع آوری آمار و اطلاعات از چهار دسته و گروهی شدیم که در مشهد اقدام به ایجاد کتابخانه‌ می‌کنند. سازمان کتابخانه‌های عمومی، آستان قدس رضوی و شهرداری سه ارگانی هستند که به صورت جدی بخشی از اهتمام خود را به کتابخانه سازی اختصاص دادند. به جز این مردم و سایر نهاد‌های دولتی و خصوصی نیز گاه به صورت موردی اقدام به ایجاد کتابخانه کرده اند که ما آمار آن را با نام کتابخانه‌های مشارکتی قید کرده ایم.

اطلاعات کتابخانه‌ها به تفکیک منطقه آورده شده است تا بتوانیم داشته‌های مناطق سیزده گانه را روی نمودار مقایسه کنیم و پیشنهاد کنیم مسئولان نقاط کم برخوردار کتابخانه‌ای را بیشتر دریابند.
همان طور که مشاهده می‌کنید نگاهی کلی به درصد توزیع کتابخانه‌ها در مشهد نشان می‌دهد منطقه ۸ مشهد بیشترین درصد تعداد کتابخانه‌ها را در خود جای داده و فقیرترین منطقه از لحاظ تعداد کتابخانه‌ها نیز منطقه ۲ است.

البته توجه به این نکته مهم است که در این نمودار به جمعیت هر منطقه و بزرگی و کوچکی اندازه کتابخانه‌ها توجه نشده است. چنانکه گرچه تنها ۴ درصد کتابخانه‌های مشهد در منطقه ثامن قرار دارد؛ کتابخانه‌های این منطقه که زیرنظر آستان قدس رضوی اداره می‌شود، یکی از غنی‌ترین کتابخانه‌های مشهد است و از همه شهر مخاطب دارد. بعد از منطقه ۱۲، تعداد کتابخانه‌ها در منطقه‌های هفت، چهار، پنج و یازده نیز بحرانی است و نیاز به توجه ویژه دارد.

سازمان‌ها یکدیگر را کامل می‌کنند

نگاهی به نمودار تجمعی انواع چهارگانه کتابخانه‌های مشهد در هر منطقه نشان می‌دهد که در حرکتی هماهنگ چهار گروه فعال در ایجاد کتابخانه تلاش کردند یکدیگر را کامل کنند. به طوری که اگر تعداد کتابخانه‌های آستان قدس در یک منطقه زیاد است، دیگر ارگان‌ها تلاش کرده اند فعالیت خود را به مناطقی ببرند که نیاز بیشتری دارند. البته در این میان گاه مواردی هم دیده می‌شود که نشان دهنده ناهماهنگی است. با این حال نگاهی کلی به درصد فراوانی کتابخانه‌ها نشان می‌دهد:

شهرداری مشهد بیشترین تعداد کتابخانه‌های خود را در منطقه ۱۰ ایجاد کرده است. (۲۱ درصد)
آستان قدس رضوی بیشترین تعداد کتابخانه‌های خود را در منطقه ۳ ایجاد کرده است. (۲۵ درصد) همچنین همه کتابخانه‌های منطقه ثامن از سوی آستان قدس رضوی ایجاد شده است. (۱۶.۷ درصد)

سازمان کتابخانه‌های عمومی (که با نام کتابخانه‌های نهادی در نمودار آمده است) بنا به وظیفه خود، توازن بیشتری در مناطق داشته است؛ با این حال بیشترین تمرکز این نهاد در مناطق پنج، ۹ و ۱۰ دیده می‌شود. (هر منطقه ۱۲ درصد)
درصد فراوانی کتابخانه‌های مشارکتی که با همکاری سازمان کتابخانه‌های عمومی کشور با ارگان‌های دولتی و گاه اشخاص حقیقی و حقوقی ایجاد شده است در منطقه ۸ به طور محسوسی بیشتر از سایر مناطق است (۳۷ درصد).